Mariusz Wilczyński - Lekcja kina

Sonny Boy Williamson II (1899–1965) naprawdę nazywał się Aleck „Rice” Miller. Przy jego przybranym nazwisku stawiano II, gdyż wcześniej tego pseudonimu używał już inny harmonijkarz – Johne Lee „Sonny Boy” Williamson. To bez wątpienia jedna z najważniejszych postaci w historii bluesa, muzyk o wspaniałej technice i ogromnej wyobraźni. Brzmienie jego harmonijki jest rozpoznawalne juz po kilku taktach. Tu w bluesowym klasyku Nine Below Zero.

Ten film składa się z pięciu epizodów rozgrywających się równocześnie w różnych strefach czasowych naszego globu podczas nocnej jazdy taksówką. Zaczyna się w Los Angeles w chwili, gdy dzień ustępuje nocy. Bohaterką pierwszej opowieści jest wpływowa agentka Victoria (Gena Rowlands), która łapie taksówkę na międzynarodowym lotnisku w L.A. i proponuje siedzącej za kółkiem Corky (Winona Ryder), że zrobi z niej supergwiazdę.

Kolejne epizody rozgrywają się w Nowym Jorku, Paryżu, Rzymie i Helsinkach. Tolerancja, szacunek dla bliźniego to główne wartości, za którymi opowiada się Jim Jarmusch w tym niezwykłym „symultanicznym” filmie.

Howlin’ Wolf, właściwie Chester Arthur Burnett (1910–1976) – znakomity wokalista, gitarzysta, harmonijkarz i kompozytor. Był jednym z gigantów bluesa chicagowskiego, który wywarł duży wpływ na muzykę rockową. Po jego utwory sięgali m.in. The Rolling Stones, The Yardbirds, Paul Butterfield Blues Band, Cream czy Jimi Hendrix. Tu Howlin’ Wolf w dwóch popisowych numerach: I’ll Be Back Someday i Love Me Darlin’.

Ten film jest właściwie zapisem głośnego koncertu Franka Zappy i jego przyjaciół w nowojorskim Palladium Theater w 1977 roku z okazji Halloween. Zagrali wtedy: Adrian Belew (gitara), Roy Estrada (śpiew, gitara basowa), Patrick O’Hearn (gitara basowa), Tommy Mars (instrumenty klawiszowe), Peter Wolf (instrumenty klawiszowe), Ed Mann (perkusja), Terry Bozzio (bębny) i – oczywiście – w roli mistrza ceremonii Frank Zappa (śpiew, gitara). Notacje dokumentalne przeplatają się w tym filmie z sekwencjami animowanymi autorstwa Bruce’a Bickforda, tworząc hipnotyzujący plastyczno-muzyczny kolaż.

Przy kawiarnianym stoliku można pogadać o dentyście, Presleyu, a także o zaletach palenia/niepalenia. Tak było w trzech krótkich filmach Jarmuscha o kawie i papierosach. Do etiud zrealizowanych w latach 1986, 1989 i 1993 amerykański reżyser dokręcił sześć lat później osiem nowych epizodów i tak powstała Kawa i papierosy – wersja pełnometrażowa. Jej bohaterowie palą papierosy, popijają kawę i rozmawiają, rozmawiają, rozmawiają… Wszystkie opowieści są frapujące, ale ta z 1993 roku z Iggym Popem i Tomem Waitsem wydaje się nie do przebicia.

Miles Davis gra w monachijskiej filharmonii w ramach festiwalu Münchner Klaviersommer – latem 1988 roku – popularną popową kompozycję Cyndi Lauper i Roba Hymana Time After Time. Towarzyszą mu: Kenny Garret (saksofon, flet), Bobby Irving i Adam Holzman (instrumenty klawiszowe), Joe „Foley” McCreary (gitara), Benjamin Rietveld (bas), Marilyn Mazur (instrumenty perkusyjne) i Ricky Wellman (perkusja). Zapis tego pamiętnego koncertu ukazał się na trzypłytowym albumie Munich Concert, który wydała holenderska firma IMC Music.

Skondensowana opowieść o pamięci pewnego pomieszczenia, metafora na temat zależności ludzkich losów i mijającego czasu. Oto w czterech ścianach pokoju rozgrywają się równocześnie wydarzenia z przeszłości z udziałem różnych jego lokatorów bądź osób, które się w nim znalazły bardziej lub mniej przypadkowo. Najpierw pojawia się jedna osoba, potem druga, trzecia i kolejne… Ktoś się ubiera, ktoś inny je zupę, na tapczanie kocha się para, mężczyzna wkręca żarówkę i porażony prądem z hukiem spada ze stołu na podłogę, cichutko, na paluszkach przemyka się złodziej… Pomieszczenie coraz bardziej się zagęszcza, nikt jednak z nikim się nie zderza, nakładają się czasy, ale nie postacie – każda z nich znajduje w kadrze swoje własne miejsce. Wyrafinowany formalnie eksperyment, a jednocześnie nośna filozoficznie metafora. Pierwszy Oscar dla polskiej kinematografii.

Jedno z najwybitniejszych dzieł w historii światowej kinematografii. Podróż profesora Borga ze Sztokholmu do Lundu staje się wyprawą w przeszłość, w której stary człowiek odnajdzie utracony sens życia. Wspomnienia, sny mieszają się tu z chwilą obecną, przeszłość i teraźniejszość współistnieją w kadrze na tych samych prawach. Arcydzieło Bergmana rozpoczyna dziwny sen profesora. Oto idzie samotny przez opustoszałe miasto. Mija zegar, ale nie ma on wskazówek, dostrzega człowieka, ale okazuje się on tylko martwą kukłą, obok przejeżdża karawan, wypada z niego trumna, w której znajdują się jego zwłoki…

Jedna z najpiękniejszych piosenek fantastycznego tandemu Tadeusz Nalepa – Bogdan Loebl, tu w wydaniu koncertowym (Sopot 1991). Wysłuchaj mojej pieśni Panie, / do Ciebie wznoszę dzisiaj głos, / Ty jesteś wszędzie, wszystkim jesteś Ty, / lecz kamieniem nie bądź mi. / Do Ciebie pieśnią wołam Panie, / bo ponoć wszystko możesz dać, / więc błagam, daj mi szansę jeszcze raz, / daj mi ją ostatni raz. / Wystarczy, abyś skinął ręką, / wystarczy jedna Twoja myśl, / a zacznę życie swoje jeszcze raz, / więc o boski błagam gest – śpiewa Tadeusz Nalepa.

Młody, zdolny dziennikarz w świecie rzymskiego high life’u. Gorzka obserwacja wyższych sfer włoskiego społeczeństwa – ich pełnego intryg, skandali, rozwiązłości, obłudy i pozbawionego odpowiedzialności życia. Warto zauważyć, że tytuł filmu Felliniego – La dolce vita – wszedł do językowego kanonu, oznaczając życie puste, próżniacze, dobrze opakowane, lecz bez wartościowego wnętrza, podobnie jak popularne dzięki temu filmowi stało się określenie paparazzi – tu użyte po raz pierwszy – oznaczające fotoreporterów bezwzględnie żerujących na prywatności gwiazd.