Białe słońce pustyni

To kultowe dzieło rosyjskiej ery stagnacji było wielkim przebojem w Związku Radzieckim. Fabuła filmu, pozornie stanowiącego typowy przykład kina radzieckiego końca lat 60. XX wieku, opowiada o żołnierzu Armii Czerwonej, który ratuje kobiety z haremu.

Białe słońce pustyni miało być kolejną sowiecką odpowiedzią na western. Obraz ten, wykorzystując typowe dla tego gatunku motywy, przemawiał więc do radzieckiej publiczności (i towarzyszy partyjnych), odnosząc się do spraw narodu i imperium. Był też chętnie odczytywany jako pochwała idei nacjonalizmu i dominacji Rosji w Azji Środkowej, mimo iż scenarzysta, Rustam Ibragimbekow, stanowczo odżegnywał się od takich intencji. Jeśli jednak przyjrzymy się wizualnej konstrukcji filmu, to staje się jasne, że reżyser Władimir Motyl podkreśla swym utworem niedopasowanie kultury radzieckiej i kultur Azji Środkowej oraz piętnuje fiasko polityki radzieckiej na Wschodzie. To odważne stanowisko w okresie, gdy idea „bratnich narodów” była wciąż żywa w retoryce radzieckiej. W konsekwencji po projekcji widz nieuchronnie musi zadać sobie pytanie, czy obecność Rosji w Azji Środkowej nie naraża czystości rosyjskiej, ale również – czy nie niszczy fascynującej, egzotycznej kultury Wschodu.

Emily Hillhouse / Rotterdam IFF